Problem rozliczenia kosztów korzystania z kapitału w razie upadku (unieważnienia) umowy kredytu frankowego

Coraz częściej dostrzega się już, że upadek (unieważnienie, jak niektórzy powiedzą) umowy kredytu frankowego, to dopiero początek, a nie koniec problemów z takim kredytem.

W przypadku orzeczenia przez sąd o upadku umowy kredytowej, banki występują z roszczeniami o wynagrodzenie z tytułu bezpodstawnego korzystania z kapitału przez (byłego już) kredytobiorcę.

Pogląd ten po raz pierwszy został szerzej przedstawiony przez prof. Michała Romanowskiego w 2016 r. na konferencji Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawski

Skoro bowiem umowa kredytu jest umową odpłatną, to nie ulega wątpliwości, że zgodnym zamiarem stron i celem umowy było udostępnienie cudzego kapitału do korzystania za wynagrodzeniem, a zatem upadek umowy ze skutkiem wstecznym wymaga rozliczenia otrzymanego kapitału i zysku kredytobiorcy z tytułu korzystania z udostępnionego mu cudzego kapitału. Korzystanie z cudzego pieniądza nie powinno być traktowanie odmiennie, niż np. korzystanie z cudzego mieszkania. Ma bowiem obiektywną – i dość łatwo obliczalną wartość.

Dostrzeżenie tej kwestii ma fundamentalne znaczenie dla oceny skutków roszczeń kredytobiorców. Wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z kapitału stanowi narzędzie, które pozwala w sprawiedliwy sposób zrównoważyć interesy banku i kredytobiorcy. Naturalnie szczegółowy mechanizm rozliczenia zależeć będzie od konkretnego przypadku.

Powyższa kwestia została dostrzeżona w orzecznictwie. Stała się na tyle istotna, że Pierwsza Prezes Sądu Najwyższego sformułowała w tym zakresie pytanie prawne do składu pełnej Izby Cywilnej. Wielu komentatorów uważa, że spośród 6 pytań dotyczących kredytów frankowych, pytanie dotyczące możliwości żądania wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z kapitału jest najważniejsze.